کدنویسی وایب (Vibe Coding) دقیقاً چیست؟
در نگاه اول، سپردن کامل فرآیند کدنویسی به هوش مصنوعی برای ساخت یک وب‌سایت ممکن است ایده‌ای جذاب به نظر برسد، اما این روش بدون محدودیت نیست.
در فوریه گذشته، زمانی که آندری کارپاتی، یکی از بنیان‌گذاران OpenAI، با هیجان در شبکه اجتماعی X از سرگرمی جدیدش نوشت، احتمالاً تصور نمی‌کرد که با یک پست ساده، اصطلاحی را به دنیای فناوری معرفی کند که به سرعت تبدیل به نماد یک جنبش جهانی در حال رشد شود.
او نوشت: «یه نوع جدیدی از کدنویسی هست که من اسمش رو گذاشتم “کدنویسی وایب”. جایی که آدم کاملاً خودش رو به حس و حال ماجرا می‌سپاره، به رشد نمایی ایمان میاره، و فراموش می‌کنه اصلاً چیزی به اسم کد وجود داره. دارم یه پروژه یا اپ تحت وب می‌سازم، ولی در واقع کدنویسی نیست—فقط چیزها رو می‌بینم، می‌گم، اجرا می‌کنم، کپی‌پیست می‌کنم، و اغلب هم جواب می‌ده.»
اگر همه این‌ها با تعریف کلاسیک کدنویسی فاصله دارد، به این خاطر است که کارپاتی از سبکی خاص از برنامه‌نویسی با کمک هوش مصنوعی صحبت می‌کرد. حرف‌های او مورد توجه بسیاری از برنامه‌نویسان و حتی علاقه‌مندان غیرحرفه‌ای قرار گرفت. در ماه‌های بعد، پست او الهام‌بخش مقالات تحلیلی و بحث‌های فراوانی در فضای اینترنت شد. اما واقعاً "کدنویسی وایب" یعنی چه؟ چه کسانی از آن سود می‌برند و آینده‌اش به کجا خواهد رفت؟
کدنویسی وایب چیست؟
برای درک درست کدنویسی وایب، باید بدانیم که گرچه نام آن جدید است، اما فناوری پشت آن چیز تازه‌ای نیست. در چند سال گذشته، چت‌بات‌هایی مثل Claude از Anthropic، ChatGPT از OpenAI و Gemini از گوگل دیپ‌مایند در نوشتن کد برای ساخت نرم‌افزارها (از جمله بازی‌ها، وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها) عملکرد بسیار بهتری پیدا کرده‌اند. اما چیزی که موج "کدنویسی وایب" را واقعاً به جریان انداخت، ظهور دستیارهای هوش مصنوعی تخصصی مثل Cursor Chat (که قبلاً Composer نام داشت) و GitHub Copilot بود. این ابزارها می‌توانند در لحظه، پیش‌بینی کنند که شما قصد انجام چه کاری را دارید و پیشنهادهایی شهودی ارائه دهند که ساخت نرم‌افزار را حتی برای کسانی که هرگز کدنویسی نکرده‌اند، بسیار ساده می‌کند.
بارون وبستر، طراح نرم‌افزار در شرکت رابط کاربری Sandbar می‌گوید: «در سه یا چهار سال اخیر، ابزارهای تکمیل خودکار کد توسط هوش مصنوعی روز‌به‌روز بهتر شده‌اند—در ابتدا فقط می‌توانستند یک خط کد را کامل کنند، اما حالا می‌توانند کل یک فایل را بازنویسی کنند یا کامپوننت‌های جدید بسازند. دامنه کارهایی که می‌توانید کاملاً به ماشین بسپارید، دائماً در حال گسترش است.»
چه چیزی "کدنویسی وایب" محسوب نمی‌شود؟
البته هر کدنویسی با کمک هوش مصنوعی را نمی‌توان "کدنویسی وایب" دانست. برای کدنویسی وایب واقعی، باید آماده باشید که کاملاً کنترل را به هوش مصنوعی بسپارید و از بررسی یا اصلاح دستی کدهایی که تولید می‌کند، خودداری کنید—یعنی تسلیم کامل vibes شوید.
کارپاتی در پست بلندتری توضیح داده بود که وقتی در حال کدنویسی وایب است، هر پیشنهادی که ابزار Cursor ارائه می‌دهد را بدون تعلل می‌پذیرد و به قابلیت آن برای اصلاح اشتباهات خودش اعتماد می‌کند. او نوشت: «وقتی اروری دریافت می‌کنم، فقط کپی‌پیستش می‌کنم داخل ابزار، بدون هیچ توضیحی—معمولاً همین کار مسئله رو حل می‌کنه. بعضی وقت‌ها هم ابزار نمی‌تونه مشکل رو برطرف کنه، پس یا دورش می‌زنم یا درخواست تغییرات تصادفی می‌دم تا ارور ناپدید شه.»
سرگئی تسلووالنیکوف، مهندس نرم‌افزار در پلتفرم طراحی Canva می‌گوید: «در اصل، کدنویسی وایب یعنی تعامل با پایگاه کد از طریق دستورهای متنی (پرامپت‌ها) به‌طوری‌که نقش برنامه‌نویس صرفاً تبدیل به گفتگو با ابزار و بررسی نتایج بشه.» او اضافه می‌کند که: «آندری کارپاتی نوعی تأثیرگذار (اینفلوئنسر) هم هست و این واژه رو خیلی هوشمندانه انتخاب کرد. در واقع، یه جور شوخی بود، ولی چون به‌درستی روند موجود در صنعت رو نشون داد، حسابی گل کرد.»
آیا کدنویسی وایب برای پروژه من مناسب است؟
توبین ساوت، پژوهشگر امنیت هوش مصنوعی در آزمایشگاه رسانه MIT، می‌گوید دو گروه بیشتر از بقیه از کدنویسی وایب سود می‌برند:
۱. افرادی مثل کارپاتی که دانش کافی از کدنویسی دارند و می‌توانند در صورت بروز خطا آن را رفع کنند.
۲. افراد کاملاً مبتدی که تجربه‌ای در کدنویسی ندارند.
او می‌گوید: «من کدنویسی وایب رو این‌طوری تعریف می‌کنم: شما یک چشم‌انداز دارید که خودتون نمی‌تونید پیاده‌سازی‌اش کنید، اما هوش مصنوعی می‌تونه.»
جذابیت اصلی کدنویسی وایب در سادگی و دسترسی‌پذیری بالای آن است. ابزارهای کمکی هوش مصنوعی، نوشتن کد و ساخت پروژه‌های کوچک مثل نمونه اولیه یک وب‌سایت، بازی یا اپلیکیشن تحت وب را بسیار سریع‌تر می‌کنند.
اما این روش بی‌دردسر در پروژه‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تر که حساسیت بیشتری دارند، می‌تواند بسیار پرریسک باشد. چون ابزارهای هوش مصنوعی بر پایه مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) ساخته شده‌اند، کدی که تولید می‌کنند همان‌قدر ممکن است خطا داشته باشد که پاسخ‌های معمول چت‌بات‌ها.
تسلووالنیکوف می‌گوید: «اگر چیزی که می‌خواهید بسازید به پایگاه داده بزرگ، اقدامات امنیتی، تعداد زیاد کاربر یا ورودی‌های حساس از سمت کاربران نیاز دارد، این می‌تونه خیلی خطرناک باشه.»
او ادامه می‌دهد: «کدنویسی وایب می‌تونه کلی خطا داشته باشه، اما توی پروژه‌های کوچیک مثل یه بازی ساده یا اپی که اطلاعات ذخیره نمی‌کنه، چندان مهم نیست. ولی برای پروژه‌های بزرگ، اگر نمی‌دونید کد چه آسیب‌پذیری‌هایی داره یا خودتون اون رو تست نکردید، باید خیلی مراقب باشید.»
این موضوع برای افرادی که دانش فنی ندارند، اهمیت بیشتری دارد. به‌عنوان مثال، فردی با نام کاربری "Leo" در شبکه X، که از طرفداران کدنویسی وایب است، ماه گذشته درباره ساخت یک اپلیکیشن SaaS تنها با استفاده از ابزار Cursor پست گذاشت. اما خیلی زود، کاربران کنجکاو اینترنتی مشکلات امنیتی پروژه‌اش را پیدا کردند. دو روز بعد او نوشت: «بچه‌ها، من تحت حمله‌ام. من فنی نیستم، برای همین دارم بیشتر از حد معمول زمان صرف حل مشکلات می‌کنم. فعلاً تصمیم گرفتم چیزی درباره کارهام در X منتشر نکنم. بعضی‌ها واقعاً عجیب‌ان.»
جمع‌بندی
در نهایت، گرچه کدنویسی وایب می‌تواند کمک کند تا یک ایده مبهم برای سایت یا بازی تبدیل به واقعیت شود، اما نمی‌تواند آن را قابل‌اعتماد یا امن کند. خوشبختانه ابزارهای زیادی برای انجام این بخش‌ها—از ساخت دیتابیس گرفته تا افزودن احراز هویت—وجود دارد.
ساوت می‌گوید: «شما نمی‌تونید با vibe-code کردن، اپلیکیشن‌های واقعی، امن، قابل‌اتکا و قوی بسازید. اما می‌تونید از اون به‌عنوان یک نقطه شروع استفاده کنید، به شرط اینکه مراقب باشید.»
او معتقد است که دستیارهای کدنویسی مبتنی بر هوش مصنوعی هر روز قوی‌تر می‌شوند و شرکت‌های هاستینگ وب نیز بیشتر و بیشتر این ابزارها را در سرویس‌هایشان ادغام می‌کنند تا کار ساخت نرم‌افزار برای همگان آسان‌تر شود.
او می‌گوید: «این روند، هزینه تولید نرم‌افزار را به‌شکل چشم‌گیری کاهش می‌دهد. دنیا باید خودش را با این واقعیت جدید تطبیق دهد. این موج متوقف‌شدنی نیست.»
Credits: "What is vibe coding, exactly?" by By Rhiannon Williams, published in MIT Technology Review
Full article: https://www.technologyreview.com/2025/04/16/1115135/what-is-vibe-coding-exactly/
